شیر دستی یا Shut Off Valve یک نوع شیر است که برای قطع یا باز کردن جریان مایع یا گاز در یک خط لوله یا سیستم به صورت دستی توسط اپراتور انجام می‌شود. این شیرها به صورت دستی با دستیابی به دسته‌ی شیر توسط اپراتور کنترل می‌شوند و می‌توانند جریان مایع را به صورت کامل قطع یا باز کنند.

ویژگی‌ها و کاربردهای شیرهای دستی:

1. کنترل دستی جریان:

شیرهای دستی برای کنترل دستی جریان مایع یا گاز در سیستم‌های مختلف استفاده می‌شوند. با دستیابی به دسته‌ی شیر، اپراتور می‌تواند جریان را به صورت دستی باز یا ببندد.

2. سادگی و قابلیت استفاده:

این شیرها ساده و آسان در استفاده هستند و نیازی به دانش فنی خاصی برای کنترل آنها نیست. این ویژگی آنها را برای کاربردهای مختلف و در مواقع اضطراری مناسب می‌سازد.

3. استفاده در موارد اضطراری:

شیرهای دستی معمولاً در مواقع اضطراری برای قطع جریان در صورت وقوع حوادث یا نیاز به تعمیرات استفاده می‌شوند. به دلیل سادگی کاربرد، می‌توانند به عنوان یک وسیله اطمینان‌بخش و ایمنی در سیستم‌های مختلف عمل کنند.

4. کاربردهای متنوع:

این شیرها در صنایع مختلفی مانند صنایع نفت و گاز، صنایع شیمیایی، صنایع آب و فاضلاب، ساخت و ساز، و دیگر صنایع برای کنترل جریان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

با توجه به سادگی و کارآیی شیرهای دستی، آنها برای کنترل جریان در مواقع اضطراری و همچنین در کاربردهای روزمره بسیار مفید هستند.

بسته به نوع و شرایط کاربرد، شیرهای دستی می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. برخی از انواع معمول شیرهای دستی عبارتند از:

1. شیرهای گردان:

این شیرها دارای یک دسته برای چرخش هستند که با چرخاندن آن، جریان مایع یا گاز در یک خط لوله را باز یا بسته می‌کنند. این شیرها معمولاً برای کنترل جریان به صورت کامل استفاده می‌شوند.

2. شیرهای گیت:

این شیرها دارای یک دسته یا چرخه که با حرکت به بالا و پایین، یک پله یا برنزه را به سمت داخل یا خارج از جریان مایع می‌کشند. این عمل باعث باز یا بسته شدن شیر می‌شود.

3. شیرهای توپی:

در این شیرها یک توپ داخل یک محفظه چرخشی قرار دارد و با چرخش توپ، جریان مایع را باز یا بسته می‌کند.

4. شیرهای فلکه‌ای:

این شیرها دارای یک فلکه برای حرکت به بالا و پایین هستند که با این حرکت، جریان مایع را باز یا بسته می‌کنند.

5. شیرهای سوئیچ:

این شیرها دارای یک دسته یا سوئیچ هستند که با حرکت آن به یک حالت خاص، جریان را باز یا بسته می‌کنند. به عنوان مثال، شیرهای زاویه‌ای یا شیرهای دو موقعیته.

همچنین، شیرهای دستی می‌توانند به صورت تکی یا ترکیبی با دیگر اجزای شیرها مانند فلنج‌ها، ولوها، و اتصالات مختلف باشند. انتخاب نوع شیر دستی مناسب بسته به نوع مایع یا گاز، فشار و دما، و شرایط کاربرد مورد نظر انجام می‌شود.